«آیتالله روحالله کمالوند» و هویت دینی لرستان
از وجوه برجسته فعالیتهای «آیتالله کمالوند» تلاش او برای تقویت هویت دینی و فرهنگی لرستان بود،حوزه کمالیه نه تنها مرکز آموزشی،بلکه بستر انسجام اجتماعی و فرهنگی شد.
یادداشت- دکتر شیرزاد بسطامی-آیتالله روحالله کمالوند خرمآبادی (۱۲۷۹–۱۳۴۳ خورشیدی) یکی از چهرههای برجسته روحانیت معاصر ایران و مرجع مهم دینی در لرستان به شمار میرود. جایگاه او در تاریخ معاصر ایران و لرستان تنها به دلیل مرجعیت دینی نبود، بلکه ترکیبی از نقش علمی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی او باعث شد که اثرات حضور او در سطح محلی و ملی به وضوح قابل مشاهده باشد. کمالوند در خانوادهای کشاورز و مذهبی در خرمآباد متولد شد. پدرش از افراد شناختهشده شهر و مادرش از خانوادهای پایبند به دیانت و اخلاق بود. چنین بستری، زمینه علاقه او به علوم دینی و تربیت اخلاقی را از همان کودکی فراهم کرد و مسیر اولیه رشد او بر پایه اخلاق و دیانت شکل گرفت.
تحصیلات ابتدایی و میانی کمالوند در زادگاهش سپری شد و مقدمات علوم اسلامی را نزد ابوتراب جزایری فرا گرفت. در سن هفده سالگی به بروجرد رفت و در محضر سید حسین بروجردی فقه و اصول آموخت. سپس به سلطانآباد (اراک کنونی) رفت و شاگرد عبدالکریم حائری یزدی شد، جایی که با روحالله موسوی خمینی همدرس شد و نخستین پیوندهای فکری و اجتماعی خود را شکل داد. همراهی با حائری در مهاجرت به قم، فرصت دسترسی به محیط علمی و فکری قم و آشنایی با جریانهای اصلی فقه و اصول شیعه را برای او فراهم کرد. بازگشت بروجردی به قم موجب شد کمالوند بار دیگر در درس استاد خود قرار گیرد و به یکی از شاگردان برجسته و نزدیک وی بدل شود، جایگاهی که در آینده مسیر فعالیتهای او را تحت تأثیر قرار داد.
در سال ۱۳۲۹ خورشیدی، مردم خرمآباد از بروجردی درخواست کردند که کمالوند برای ارشاد دینی بازگردد. با موافقت استاد، او همراه گروهی از طلاب جوان به خرمآباد بازگشت و حوزه علمیه کمالیه را تأسیس کرد. این حوزه، نه تنها مرکز آموزش فقه و اصول، بلکه محلی برای پرورش روحانیون با درک اجتماعی و فرهنگی بود. کمالوند توانست سنتهای مذهبی محلی را با مرجعیت ملی شیعه پیوند دهد و هویت دینی لرستان را از قالب پراکنده و مردمی به شبکهای سازمانیافته تبدیل کند. حوزه کمالیه به مرور به مرکزی برای تربیت نسلی از روحانیون تبدیل شد که در سراسر استان و حتی کشور اثرگذار بودند.
از ویژگیهای مهم فعالیت کمالوند، تمرکز او بر تربیت شاگردانی بود که علاوه بر دانش دینی، توانایی درک مسائل اجتماعی و سیاسی داشتند. شاگردان او بعدها در عرصههای دانشگاهی، مجلس و حوزههای علمیه اثرگذار شدند؛ از جمله سید محمد نقی شاهرخی خرمآبادی و سید حسن طاهری خرمآبادی که به نمایندگی مجلس و خبرگان رهبری رسیدند. این شبکهسازی علمی و اجتماعی، نشان میدهد که اثرگذاری کمالوند محدود به زمان و مکان خودش نبوده، بلکه نسلهای بعد نیز از آموزهها و نگاه او بهرهمند شدند.
فعالیت سیاسی کمالوند نیز قابل توجه بود. او در برابر طرحهای اصلاحی محمدرضا شاه، از جمله «انقلاب سفید» و تصویبنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی، موضع گرفت. با شناخت سازوکارهای سیاسی و ارتباط با افراد اثرگذار، پیام مخالفت روحانیون را به شاه منتقل کرد و در زمستان ۱۳۴۱ توسط روحالله خمینی به عنوان فعال در صف اول مبارزه علیه لایحهها شناخته شد. این نقش، او را به عنصری واسطه میان جریانهای ملی شیعه و جامعه محلی تبدیل کرد و نشان داد که یک عالم محلی میتواند در سطح ملی نیز اثرگذار باشد.
زندگی شخصی کمالوند نیز با زهد، سادهزیستی و توجه به مردم همراه بود. این رفتار، الگویی برای شاگردان و جامعه محلی بود و نشان داد که زندگی شخصی و عمومی یک مرجع دینی میتواند در تربیت اجتماعی و اخلاقی جامعه مؤثر باشد.
یکی دیگر از وجوه برجسته فعالیتهای کمالوند، تلاش او برای تقویت هویت دینی و فرهنگی لرستان بود. حوزه کمالیه نه تنها مرکز آموزشی، بلکه بستر انسجام اجتماعی و فرهنگی شد. طلاب تربیتشده در این حوزه، در روستاها و شهرهای مختلف استان به آموزش، ارشاد و حفظ سنتهای مذهبی پرداختند و ارزشهای اخلاقی و فرهنگی را به صورت شبکهای نهادمند منتقل کردند. برگزاری مجالس دینی و خطابههای اجتماعی، به ویژه در مناسبتهای مذهبی مانند ماه محرم، موجب شد که یاد قیام کربلا به شکل تجربهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه احیاء شود.
نکته مهم تحلیل فعالیت کمالوند در حوزه اجتماعی، توانایی او در شبکهسازی میان شاگردان و جامعه بود. او شاگردان خود را تشویق میکرد تا در فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و آموزشی مشارکت داشته باشند و آموزش حوزهای را به فعالیت عملی در جامعه پیوند دهند. این شبکهسازی باعث شد اثرگذاری او فراتر از زمان و مکان خود او گسترش یابد و شاگردانش به عنوان پلهای انتقال آموزههای او عمل کنند.
در عرصه سیاسی نیز کمالوند توانست تعادل میان پایبندی به دین و توجه به مسائل ملی و منطقهای را حفظ کند. او نه با مخالفت کورکورانه وارد سیاست شد و نه صرفاً تابع دستگاه حکومتی باقی ماند؛ بلکه با اتکا به مرجعیت و اعتبار علمی خود، دیدگاه روحانیون را در قالبی مشروع و موثر به جریانهای قدرت منتقل کرد و همزمان از حقوق و هویت دینی جامعه محلی دفاع نمود. این رفتار نشان میدهد که روحانیون منطقهای نیز میتوانند در سیاست ملی اثرگذار باشند بدون آن که استقلال علمی و دینی خود را از دست بدهند.
تحلیل جایگاه کمالوند در هویت دینی لرستان نشان میدهد که او توانست مرجعیت ملی شیعه را به زبان و سطح قابل فهم مردم محلی ترجمه کند. اگر آیتالله بروجردی مرجعیت عام شیعه را تثبیت کرد، کمالوند این مرجعیت را در سطح بومی و منطقهای پیوند داد و هویت دینی مردم لرستان را به جریان اصلی تشیع مرتبط ساخت. حوزه کمالیه موجب شد دینداری از حالت پراکنده و مردمی عبور کند و به شبکهای سازمانیافته تبدیل شود که شاگردان آن در سراسر استان و کشور اثرگذار شدند.
تعامل او با جریانهای ملی ایران، نمود بارز توانایی او در واسطهگری میان جامعه محلی و مرجعیت ملی بود. این تعامل نشان میدهد که کمالوند نه تنها عالمی منطقهای بود، بلکه با درک عمیق از تحولات ملی و جریانهای سیاسی، نقش مؤثری در سیاست و دین ایفا کرد. فعالیت او در جریان انقلاب سفید و تصویبنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی نمونهای از همین تعامل هوشمندانه است که با توجه به جایگاه دینی و اجتماعی، پیام مخالفت روحانیون را منتقل کرد و استقلال حوزهها و حقوق مردم را مورد حفاظت قرار داد.
از نظر فرهنگی و اجتماعی، کمالوند با تأسیس و توسعه حوزه علمیه کمالیه، بستری برای انسجام اجتماعی، هدایت فرهنگی و نهادینه کردن هویت دینی فراهم کرد. طلاب تربیتشده، علاوه بر آموزش فقه و اصول، در روستاها و شهرها به هدایت فرهنگی و دینی پرداختند و سنتها و ارزشهای منطقه را حفظ کردند. این فعالیتها نشان میدهد که اثرگذاری کمالوند محدود به سطح علمی و حوزهای نبود، بلکه شامل مدیریت و هدایت اجتماعی نیز میشد.
نکته تحلیلی مهم در مورد کمالوند، توانایی او در پیوند سنت و تجدد است. او نشان داد که پایبندی به سنتهای دینی و فرهنگی مانع مواجهه با تحولات اجتماعی و سیاسی نیست و میتوان با نوآوری و تعامل هوشمندانه، تأثیرگذاری پایدار ایجاد کرد. شاگردان او نیز از این بینش بهرهمند شدند و توانستند فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و آموزشی خود را با هویت دینی و اخلاقی ترکیب کنند.
آیتالله کمالوند نمونهای از تقاطع سنت و تجدد در روحانیت ایران معاصر است. توانایی او در ایجاد تعادل میان پایبندی به ارزشهای مذهبی و تعامل هوشمندانه با شرایط نوین، یکی از مهمترین وجوه اثرگذاری او بر هویت دینی، فرهنگی و اجتماعی لرستان و ایران بود. میراث او شامل آموزش، شبکه شاگردان، حضور اجتماعی و تعامل ملی است که نمونهای از توانایی روحانیون محلی برای اثرگذاری پایدار محسوب میشود.
در پایان، میتوان گفت که آیتالله روحالله کمالوند خرمآبادی جایگاهی ویژه در تاریخ معاصر ایران دارد، جایگاهی که از ترکیب علم، دیانت، رهبری اجتماعی و حضور فعال در تحولات ملی و منطقهای شکل گرفته است. او الگویی از رهبری دینی متعهد، آگاه به زمان و اثرگذار ارائه کرد و جایگاهی پایدار در حافظه دینی و تاریخی لرستان و ایران به دست آورد. میراث او نمونهای بینظیر از توانایی روحانیون محلی برای اثرگذاری پایدار در ابعاد علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰