از دل غار تا آینده شهر؛تحلیل پیامد های ثبت جهانی

یادداشت- مجتبی دانای طوس-با ثبت جهانی غارهای پارینه‌سنگی خرم‌آباد در تیرماه ۱۴۰۴، لرستان در مرکز توجه جهانی قرار گرفت. اما آنچه اهمیت دارد، فراتر از افتخار ثبت یک اثر تاریخی است.این رویداد می‌تواند و باید نقطه عطفی برای بازنگری در سرنوشت شهری خرم‌آباد باشد؛ شهری با تاریخ غنی،طبیعت بی‌بدیل، و البته توسعه‌ای ناهماهنگ.

خرم‌آباد؛ شهری با هویت فراموش‌شده

خرم‌آباد با پیشینه‌ای عمیق در بطن تاریخ انسان، هنوز نتوانسته میان «میراث‌ داری» و «توسعه‌یافتگی» توازن برقرار کند. باوجود آنکه از دوره پارینه‌سنگی تا دوران ساسانی و اسلامی در دل خود ردپای زندگی دارد، در دهه‌های اخیر به‌جای تبدیل به یک «شهر موزه» یا «پایتخت فرهنگی غرب ایران»، بیشتر با نمادهایی از توسعه‌ ناقص،حاشیه‌نشینی،معماری نامتجانس و فرسایش اجتماعی شناخته شده است.

ثبت جهانی؛فرصت یا رویداد نمادین؟

اگرچه ثبت جهانی غارهای پارینه‌سنگی یک موفقیت بزرگ است، اما سؤال کلیدی این‌ است:آیا این ثبت، تنها یک رویداد نمادین باقی خواهد ماند؟ یا بستری برای تحول واقعی در شهر؟ فرصت‌های کلیدی ناشی از این ثبت عبارتند از:افزایش بودجه‌های ملی و بین‌المللی برای حفاظت و زیرساخت،جذب گردشگران داخلی و خارجی با محوریت تاریخ عمیق بشر،ارتقای برند شهری خرم‌آباد به عنوان یک مقصد فرهنگی،بازگشت اعتماد عمومی به سرمایه‌گذاری فرهنگی و محیط‌زیستی و…اما اگر مدیریت شهری و استانی نتوانند رویکردی هوشمندانه اتخاذ کنند، این فرصت نیز مانند بسیاری از ظرفیت‌های خرم‌آباد، به سرعت مستهلک خواهد شد.

چالش‌های خرم‌آباد در آستانه جهانی شدن

فقدان زیرساخت گردشگری: هنوز این شهر فاقد اقامتگاه‌های استاندارد، راهنمایان حرفه‌ای، سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری کارآمد و مراکز تفسیر میراث است.

توسعه ناموزون شهری:تجاوز ساخت‌وساز به حریم طبیعی و تاریخی همچنان ادامه دارد. دره تاریخی خرم‌آباد امروز بیش از آنکه یک بوم‌-میراث فرهنگی باشد، در معرض فشار شهرنشینی و آلودگی صوتی و زیست‌محیطی قرار دارد.

نبود نگاه یکپارچه مدیریت شهری:خرم‌آباد از نبود برنامه‌های جامع توسعه فرهنگی، شهرسازی و زیست‌محیطی رنج می‌برد. نگاه‌های بخشی و تصمیم‌گیری کوتاه‌مدت، مانع ایجاد یک نظام حفاظتی مؤثر شده‌اند.

 راهکارهایی برای عبور از وضعیت فعلی

برای اینکه ثبت جهانی به نقطه‌ عطفی در تاریخ معاصر خرم‌آباد بدل شود، پیشنهادهای زیر قابل تأمل‌اند:

*ایجاد “طرح جامع مدیریت پایدار دره تاریخی خرم‌آباد” با مشارکت شهرداری، میراث فرهنگی، سمن‌ها و دانشگاه‌ها

*راه‌اندازی موزه پارینه‌سنگی زاگرس در نزدیکی مجموعه غارها، به‌عنوان مرکز تفسیر و آموزش

*ایجاد مسیرهای پیاده‌راه گردشگری و فرهنگی در بافت تاریخی دره، همسو با محیط‌زیست و میراث

*تقویت دیپلماسی شهری از طریق معرفی خرم‌آباد در نمایشگاه‌های بین‌المللی فرهنگی

*آموزش جوامع محلی برای تبدیل شدن به حافظان میراث، و بهره‌مندان از گردشگری پایدار

نتیجه‌گیری؛

ثبت جهانی غارهای پارینه‌سنگی، بیش از آنکه موفقیتی برای باستان‌شناسی ایران باشد، هشداری است برای نگاهی دوباره به خرم‌آباد شهری که در دلش تاریخ بشر نفس کشیده، اما امروزش نیازمند بازآفرینی است.

انتهای پیام/