کارکرد مهارت های زندگی در سازگاری اجتماعی دانش آموزان

یادداشت- انسان موجودی چند بُعدی و تمامی ابعاد وجودی او نیازمند تربیت است؛ از این رو، تربیت یکی از نیازهای ضروری انسان برای قرار گرفتن در مسیر صحیح زندگی و فراهم کردن فرصت رشد همه‌جانبه است. یکی از ساحت های شش‌گانه درخورتوجه سند در نظام تعلیم وتربیت کشور، ساحت اجتماعی و سیاسی است.براساس این سند، ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی بخشی از جریان تربیت رسومی و عمومی ناظر به کسب شایستگی هایی است که متربیان را وادار می‌کند تا شهروندانی فعال و آگاه باشند و در فعالیت های سیاسی و اجتماعی مشارکت کنند.همچنین، در شکل گیری سازگاری اجتماعی کودکان و نوجوانان عواملی چون شیوه های تربیتی، ارزش ها و اعتقادات حاکم بر فرد و جامعه، همسالان، خانواده و آموزش و پرورش مؤثر هستند. سازگاری اجتماعی به فرد امکان می دهد که در محیط مشارکت کند و بر فعالیت‌های‌گوناگون تسلط یابد. با توجه به اهمیت آموزش مهارت های زندگی برسازگاری اجتماعی افراد، و تاثیر مثبت برنامه های پیشگیرانه در مدارس هدف اصلی این مطالعه مرور مداخلات مبتنی بر آموزش مهارت های زندگی در راستای ارتقای سازگاری اجتماعی دانش آموزان است و به بررسی کارکردهای سایر مهارت های زندگی بر اساس تربیت سیاسی اجتماعی در سند تحول بنیادین پرداخته شده است.

تعلیم و تربیت از منظر سند تحول بنیادین:

امروزه صاحب نظران ضرورت و نقش دوره آموزش و پرورش ابتدایی را فقط در توسعه مهارت ها و قابلیت های شناختی به طور عام و آموزش و آماده کردن کودکان برای ورود به مدارج تحصیلی بالاتر خلاصه نمی کنند، بلکه آن را به طور خاص، عامل و اساس هرگونه تحول آغازین درعرصه رشد و توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می دانند. در برنامه تحول بنیادین مدرسه رکن اصلی نظام آموزشی و جلوه ای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضه خدمات و فرصت های تعلیمی و تربیتی، زمینه ساز درک و اصلاح موقعیت توسط دانش آموزان و تکوین و تعالی پیوسته هویت آنان بر اساس نظام معیار اسلامی است.

توجه به تعلیم وتربیت سیاسی در برنامه های درسی آموزش وپرورش و نظام تربیتی کشور علاوه بر معماری آینده کشورازسوی متربیان، بهترین فرصت تربیت اجتماعی و سیاسی نسل آینده به عنوان شهروندان فعال، کنشگر، مسئولیت پذیر ومشارکت جوست. بدون تردید، آموزگاران به علت ارتباط مستقیم با دانش آموزان و همچنین به دلیل آگاهی و بینش بیشتر، می توانند با اخلاق، نظر و رفتار سیاسی و اجتماعی خود در مدرسه و کلا زمینه ساز جهت گیری سیاسی و اجتماعی دانش آموزان شوند.

مهارت های زندگی:
در این میان طراحی و اجرای برنامه های مداخله ای برای کاهش مشــکلات ســازگاری دانش آموزان به عنوان راهبردی برای پیشــگیری، کاهش و حذف این مشکلات از اهمیت ویژه ای برخوردار اســت. یکی از مهمترین مداخله ها در این زمینه، آموزش مهارت های زندگی است.

جامعه ما، با توجه به فرهنگ اسلامی ایرانی خود، به آموزش آداب زندگی در پرتو اسلام و آن دسته از مهارت هایی نیاز دارد که از یک سو دانش آموزان را در مسیر زندگی دین مدارانِه و متعادل میان جنبه مادی و معنوی زیست این جهانی یاری دهد و از سوی دیگر، افراد را برای مقابله با چالش های زندگی روزمره آشنا کند تا افراد از یک زندگی شاد و موفقیت آمیز برخوردار باشند. به دلیل نقش محوری اخلاق در عرصه حیات اجتماعی انسان، اخـلاق در کنـار دیـن، مهـمتـرین جایگاه را در زندگی بشر به خود اختصاص داده است. سلامت روحی، آرامش و شادابی انسـان در زندگی فردی و خانوادگی و حتی سلامت و امنیت اجتمـاع، بـیش از هـر چیـز، در گـروی رعایـت هنجارهای اخلاقی است.

مهارت های زندگی افراد را قادر می سازد تا با خواسته ها و چالش های زندگی روزمره مواجه شوند و باعث می شود افراد به طور فعالانه و خلاقانه به دنبال راه حل برای غلبه بر مشکلات باشند. آموزش مهارت های زندگی نقش مهمی را به عنوان یک عامل مداخله ای در بروز نشا نه های سازگاری دارد و نتایج مثبتی را به دنبال شرکت آزمودنی ها در برنامه درمانی به همراه دارد.

مهارت های زندگی مشتمل بر چند مهارت است. این مهارت ها عبارت است از؛ مهارت های عاطفی شامل: خودآگاهی، مدیریت استرس و مدیریت هیجانات؛ مهارت های اجتماعی شامل: همدلی، ارتباط موثر، روابط میان فردی، حل تعارض و مهارت های شناختی شامل: تصمیم گیری، حل مسئله، تفکر خلاقانه و تفکر انتقادی.در همین راستا پژوهش های به عمل آمده در زمینه سازگاری اجتماعی، آموزش مهارت های زندگی را به عنوان روشــی موثر برای بهبود و رشــد ســازگاری اجتماعی پیشــنهاد کرده اند.

سازگاری اجتماعی:
آنچه مسلم است، دوره نوجوانی دوره حساسی است و سازگاری اجتماعی نوجوانان دستخوش تحولات عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق العاده شدیدی می شود و هنوز به طور کامل رشد نیافته است. سازگاری اجتماعی عبارت است از توانایی ایجاد ارتباط متقابل با دیگران در زمینه خاص که در عرف جامعه پذیرفتنی و ارزشمند باشد. سازگاری اجتماعی به فرد امکان می دهد که در محیط مشارکت کند و بر فعالیت های گوناگون تسلط یابد. در شکل گیری سازگاری اجتماعی کودکان و نوجوانان عواملی چون شیوه های تربیتی، ارزش ها و اعتقادات حاکم بر فرد و جامعه، همسالان، خانواده و آموزش و پرورش مؤثر هستند. نقص در سازگاری اجتماعی نتایج زیانباری دارد که از جمله می توان به شکســت های اجتماعی، طرد از ســوی همســالان، اضطراب، افســردگی، مورد سواستفاده قرار گرفتن و ایجاد مانع برای ارتباطات اجتماعی اشاره کرد.

نتیجه گیری:
طبق یافته های پژوهشی مهارت های زندگی می توانند با کارکردهای خاص خود به افزایش سازگاری اجتماعی در دانش آموزان منجر شوند. بطوریکه با افزایش آگاهی فرد نسبت به توانمندی هایش، فرد می تواند به خود به طور موثر نگریسته و از آنها در جهت رفع مشکلات و بهبود ابعاد زندگی استفاده نماید . به عنوان نمونه، نتایج پژوهش های مختلف حاکی از آن است که سازش یافتگی اجتماعی تحت تأثیر تفکر مبتنی بر حل مسئله اجتماعی است؛ به عبارت دیگر، غنی سازی محیط اجتماعی از لحاظ مهارت های حل مسئله اجتماعی می تواند سبب شکل گیری سازگاری اجتماعی شود.

در پایان ذکر این مطلب ضروری است که، آموزش وپرورش نهادی است که تقریباً همه جامعه شناسان در اهمیت آن به عنوان بزرگ‌ترین و قدرتمندترین عامل آموزش و تغییر فرهنگی متفق القول اند. بنابراین کیفیت آموزش‌و پرورش امروز، دنیای فردا را شکل خواهد داد و بهره‌گیری مناسب از این امکان بالقوه، می تواند این نهاد را تا سطح یک وسیله تغییر اجتماعی قدرتمند که نقشی کلیدی در بازسازی جامعه دارد ارتقا دهد .آنچه آموزش وپرورش را به نهادی بسیار بانفوذ تبدیل کرده است شرایط و مقتضیات سنی فراگیران است که عموماً واجد فطرتی پاک و ذهنی بی آلایش بوده که نفوذ به ذهن، فکر و روح در حال شکل‌گیری آنها در جهت اخلاق، آداب و مهارت های زندگی را قرین توفیق مضاعف خواهد ساخت.

شهرزاد مرادی- آموزگار ابتدایی، ناحیه ۱ خرم آباد

انتهای پیام/