زباله گردی و پیامدهای آن

همای سعادت آنلاین- آمار دقیقی از تعداد این افراد و شواهدی از وضعیت زندگی آنها در دست نیست و تقریباً هیچ گونه نظام و یا نهاد حاکمیتی از این گروه‌ها حمایتی به عمل نمی‌آورند. این افراد به واسطه ماهیت شغلشان و یا مسائلی که آنها را به سمت انتخاب این شغل سوق داده است، در معرض مخاطرات جدی هستند. مسائلی مثل بهداشت و سلامت فردی، رنجوری، کیفیت زندگی پایین، کودکان کار، مسکن و تغذیه آنان و نبود سیستم‌های حمایتی مثل بیمه تنها بخشی از این مشکلات می‌باشد. افراد زباله گرد، زندگی خود را از طریق جمع‌آوری اشیاء و وسایلی می‌گذرانند که به ظاهر برای دیگران بی‌استفاده و زائد است. این گروه از افراد که در جوامع در حال توسعه بسیار بیشتر از سایر کشورها به چشم می‌آیند. از طریق جمع‌آوری زباله‌های صنعتی، خانگی و حتی بیمارستانی از سطل زباله‌ها، کف خیابان‌ها و کوچه‌ها، کانال‌های فاضلاب و … امرار معاش می‌کنند.
شهرداری کشورهای جهان سوم تنها قادر به جمع‌آوری ۵۰ تا ۸۰درصد از زباله‌های تولید شده هستند. با این وجود و علی‌رغم مزایایی که این گروه می‌توانند برای نظام اقتصادی- زیست محیطی شهرها داشته باشند همانند کمک به بازیافت زباله‌های قابل بازیافت، کاستن از هزینه‌های شهری، ایجاد اشتغال بدون نیاز به سرمایه گذاری دولتی و منبع درآمد برای اقشار پائین جامعه. این افراد در محیط اجتماعی متخاصمی زندگی می‌کنند و همواره از جانب مسئولان شهری به مثابه افرادی آزاردهنده، مزاحم، مخل و حتی مجرم در بدترین شکل مورد سرزنش قرار می‌گیرند.واقعیت این است که این گروه هر روز به سمت طبقات اقتصادی- اجتماعی پایین‌ترین، لغزش می‌کنند و در معرض تحقیر و تمسخر و در موارد زیادی خشونت هستند. با همه این‌ها، افراد زباله‌گرد در معرض سوء‌استفاده و بهره‌کشی افراد واسط قرار دارند. این افراد به طور کلی جزء اقشار بسیار کم‌درآمد هستند که اغلب در شرایط زندگی اسفبار، فاقد دسترسی به آب، بهداشت و دیگر زیرساخت‌های اساسی زندگی می‌گذرانند و در معرض پیامدهایی هستند که برخی از پیامدهای این شغل را این گونه می‌توان برشمرد:

-پیامدهای ناشی از مواجه مستقیم با باد، باران، برف، نور‌خورشید، گرما و …
-پیامدهای ناشی از مواجه با زباله های خطرناکی از جمله مواد سمی همچون سرب و آزبست، و همچنین خون، مدفوع، لاشه حیوانات، شیشه‌های شکسته، سوزن، و اشیاء فلزی تیز و برنده و مواردی از این دست.
-پیامدها و بیماری‌هایی که به واسطه حشرات، مگس، پشه و … ایجاد می‌شوند.
-سایر بیماری‌ها همچون کمردرد، سوزش پوست و جوش و در معرض خطر سل، برونشیت، آسم، ذات‌الریه، اسهال خونی و انگل و …

افراد زباله‌گرد با مشکلات عدیده‌ای روبه رو هستند؛ از مسائل بهداشتی و سلامتی گرفته تا انگ و تبعیض علیه آنها. آنان همواره در معرض برخورد مسئولان شهری از پلیس گرفته تا شهرداری قرار دارند. تحقیقات نشان می‌دهد این افراد از سطح امید به زندگی بسیار پایین‌تری از سایر اعضای جامعه برخوردار هستند.یکی از وظایف شهرداری‌ها مدیریت پسماند در شهرهاست هر گونه مداخله غیر رسمی از جمله زباله‌گردی در این خصوص می‌تواند در مدیریت شهری اختلال ایجاد می‌کنند. این مسئله ضمن آنکه منجر به کاهش اعتماد اجتماعی به نهاد شهرداری می‌شود فضای زیبایی‌شناختی و بصری شهر را هم با چالش مواجه می‌کند.موضوع پسماندهای شهری و مدیریت آنها همواره یکی از دغدغه‌های جدی شهرداری‌های مختلف بوده است.این موضوع ضمن اینکه با مسایل مربوط به سلامت و محیط زیست گره خورده است میتواند محملی برای بروز انواع آسیب‌های اجتماعی‌شهری باشد. بنابراین مسئله پسماند و زباله‌های شهری دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و … است که توجه به همه این ابعاد نیازمند مطالعات مختلف علمی است.
طبق تحقیقات مهم‌ترین دلایل و زمینه‌های گرایش به سمت زباله‌گردی اعتیاد، عدم حمایت دولتی‌- سازمانی، تنگناهای شغلی و ضرورت تأمین معاش، و فقدان حمایت خانوادگی می باشد. محققان در رابطه با علل گرایش به سمت زباله‌گری ، ساختار کلان موجود را عامل فروریختگی زندگی افراد دانسته و معتقدند با وجود اینکه انسان‌ها کنش‌گران فعال زندگیشان هستند اما ساختارهای زندگی اجتماعی بر کوچکترین مسائل فرد اثر می‌گذارد و می‌تواند شرایط و زمینه‌هایی را به وجود آورد که جریان زندگی فرد را از حالت متعارف خارج کند و یا می‌تواند با ایجاد شرایط جدید فرد را دوباره به زندگی برگرداند. از این منظر زباله‌گردی راهی برای کسب درآمد و تأمین معاش برای زباله‌گردان است و انتخاب زباله‌گردی معلول زمینه‌های اجتماعی‌-اقتصادی است که فرد در آن قرارگرفته است. عدم حمایت دولتی- سازمانی در کنار تنگناهای شغلی و ضرورت تأمین معاش شرایطی را به تصویر می‌کشد که فرد برای گذران زندگی، انتخاب دیگری بجز زباله‌گردی نداشته است. بنابراین حمایت از افرادی که از لحاظ اجتماعی دچار آسیب شده‌اند، باعث می‌شود تا آنان بتوانند دوباره زندگی طبیعی خود را از سر بگیرند و عدم حمایت زباله‌گردان باعث دلسردی آنان خواهد‌شد و می‌تواند تبعات اجتماعی دیگری نیز به دنبال داشته باشد. بیکاری، مخارج خانواده و از دست دان شغل قبلی به خاطر عدم توان ادامه آن شغل، از مهمترین علل روی آوردن افراد به زباله‌گردی بوده است.
اگرچه سایر مقوله‌ها، به زمینه‌های فردی موثر بر زباله‌گرد شدن تاکید می‌کنند اما این زمینه‌های فردی نیزریشه در شرایط اجتماعی‌-اقتصادی جامعه دارد. در وهله اول اگرچه به نظر می‌رسد اعتیاد یک انتخاب فردی
باشد اما فراهم بودن زمینه‌های اعتیاد و نبود حمایت‌های لازم برای مراجعه‌ی افراد به کمپ‌های ترک اعتیاد، باعث‌شده زباله‌گردان به دلیل عدم حمایت کافی، قادر به ترک اعتیاد نباشند.فقدان حمایت خانوادگی بر تشدید مسائل مربوط به زباله‌گردان افزوده است. در خانواده‌ها معمولاً یک فرد
کلیدی وجود دارد که موجب حفظ ارتباط و حمایت اعضای خانواده از یکدیگر می‌شود، فوت این فرد و نبود جایگزینی برای آن باعث قطع ارتباطات و حمایت در بین اعضای شبکه خانوادگی می‌شود. در نتیجه باید راهیبرای ترمیم روابط زباله‌گردان با دیگران و بازگرداندنشان به شبکه روابط اجتماعی-خانوادگی یافت.

حفظ و تقویت ارزش‌هایی از جمله کسب روزی حلال، کرامت انسانی، اهمیت دو چندانی برای جامعه دارد.اینکه زباله‌گردان با وجود شرایط نابسامان اقتصادیشان سعی در کسب درآمدهای مشروع و قانونی دارند زمینه و فرصت مناسبی را در اختیار جامعه قرار داده است. حفظ ارزش‌ها منوط به این خواهد بود که این ارزش‌ها معنا و کارکرد خودشان را در نزد اعضای جامعه از دست ندهند، حمایت از زباله گردان میتواند منجر به حفظ
ارزشهای اجتماعی نظیر کسب روزی حلال شود. مشروعیت داشتن انجام کاری در جامعه باعث رواج آن می‌شود منابع مشروعیت نیز از درون جامعه است، سکوت مردم و عدم برخورد مأموران دولتی با زباله‌گردان، در
کنار سایر عوامل، موجب رشد این پدیده در جامعه شده است.

مرضیه رومانی
انتهای پیام/